Chia sẻ sau hội nghị bàn về vị trí của môn Lịch sử trong chương trình giáo dục phổ thông do Ban Tuyên giáo Trung ương phối hợp Bộ GD&ĐT và Hội khoa học Lịch sử Việt Nam tổ chức ngày 7/12, GS Phan Huy Lê đề cập vị thế và hướng đi cần thiết cho bộ môn Lịch sử.
Tích hợp, tách riêng Lịch sử thế nào?
Người đứng đầu Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam cho biết, hội nghị đã tiếp thu ý kiến của Quốc hội, tiếp tục giữ Lịch sử trong chương trình phổ thông và sách giáo khoa mới, và phải là môn học bắt buộc.
Một trong những khía cạnh cần được thảo luận là vị trí của môn Lịch sử đã đi đến thống nhất: Cần đặt ngang với các môn học cơ bản là Ngữ văn và Toán học. Đặc biệt, đối với dân tộc Việt Nam, vị trí môn Lịch sử ngày càng quan trọng.
 |
| GS Phan Huy Lê khẳng định, Lịch sử phải đứng ngang tầm cùng Ngữ văn và Toán học. Ảnh: Quyên Quyên. |
Sau khi thống nhất tầm quan trọng của bộ môn, vấn đề tích hợp, tách riêng như thế nào được dư luận quan tâm. Tại hội nghị, GS Phan Huy Lê phản biện ý kiến cho rằng, giới Sử học quay lưng với tích hợp, trong khi đó là xu thế chung của thế giới.
Theo GS Lê, Lịch sử là môn học đi đầu trong quá trình tích hợp (sau chiến tranh thế giới thứ hai), được nghiên cứu chung với các bộ môn Dân tộc học, Ngôn ngữ học, Địa chất, Sinh thái… Tuy nhiên, khái niệm tích hợp được sử dụng ngày nay không phải gán ghép, cắt xén “một bộ phận này với một bộ phận khác”.
Cấp tiểu học, qua thảo luận, hội nghị thống nhất, Lịch sử sẽ được tích hợp, thuộc bộ môn Cuộc sống quanh ta và Tìm hiểu xã hội. Giảng dạy cho trẻ ở lứa tuổi này cần lưu ý lựa chọn kiến thức như “nhào nặn thành món ăn” sao cho phù hợp.
Bậc THCS, Lịch sử đứng độc lập và trở thành môn bắt buộc. Cụ thể, Bộ GD&ĐT thống nhất bỏ môn Khoa học Xã hội, tách riêng Lịch sử và Địa lý. Tuy nhiên, có những phần kiến thức của hai bộ môn này có thể tích hợp, ví dụ vấn đề Biển Đông.
GS Phan Huy Lê ví, việc tích hợp trên là “đám cưới” rất đẹp của Lịch sử và Địa lý. Ngoài giảng dạy về điều kiện tự nhiên, khí hậu, cần lồng ghép phần lịch sử liên quan. Vì vậy, thời gian sắp tới, kỹ thuật làm sách giáo khoa sẽ được Bộ GD&ĐT, Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam xem xét, triển khai thực hiện phần tích hợp đó.
Cấp THPT, hội nghị đi đến thống nhất, tách Lịch sử khỏi môn Công dân với Tổ quốc. Bên cạnh đó, trong phân môn này, phần An ninh Quốc phòng và Giáo dục công dân vẫn được tích hợp.
Cũng trong cấp học trên, Lịch sử được phân luồng, tuy nhiên cần giữ phần kiến thức cơ bản để đảm bảo tất cả học sinh vẫn học Lịch sử nhưng ở cấp độ khác nhau.
GS Phan Huy Lê cho rằng: “Một triệu dân chỉ cần vài trăm em học chuyên sâu về môn Sử bậc đại học. Vị trí của môn Sử lên cao không cần lấy số lượng mà cần những người giỏi”.
Cần tháo "gông cùm"cho giới trẻ
GS Phan Huy Lê khẳng định, cuộc đấu tranh giành lại vị thế môn Sử của Hội khoa học Lịch sử Việt Nam không phải để duy trì một môn học vô nghĩa như hiện nay, thậm chí có người nói “giữ như vậy thà rằng bỏ đi luôn”.
Người đứng đầu Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam khẳng định, chương trình giáo dục Lịch sử hiện tại sa sút đến vô bổ, dạy và học theo cách bắt trẻ “lao dịch” để phục vụ thi cử. Cụ thể, nội dung sách giáo khoa chủ yếu áp đặt.
“Sách giáo khoa có nội dung chung chung ta thắng, địch thua, khiến học sinh nhàm chán là điều đương nhiên. Thực chất, chương trình Lịch sử của bậc phổ thông hiện nay là giáo trình rút gọn bậc đại học”, GS Phan Huy Lê phân tích.
Cách giảng dạy theo kiểu truyền thụ kiến thức nặng nề, không tôn trọng đối tượng giáo dục là học sinh, dẫn đến việc không phát huy tư duy sáng tạo của các em. Điều này được GS Phan Huy Lê đánh giá, Lịch sử trong chương trình phổ thông là “gông cùm” với giới trẻ. Thời gian sắp tới cần cải cách toàn diện và có hệ thống môn học này.
Vấn đề mấu chốt được vị GS sử học đưa ra là nhìn Lịch sử như một môn khoa học. Từ nhận thức với môn Sử (như dạy Sử để làm gì, nhằm mục đích gì trong đào tạo con người, từ đó mới xác định học cái gì, học như thế nào) đến lập chương trình rồi biên soạn sách giáo khoa.
"Cần xóa bỏ hoàn toàn hệ thống sách giáo khoa cũ để viết sách và giảng dạy theo tinh thần và chương trình hoàn toàn mới", GS Phan Huy Lê nhấn mạnh. Điều này cũng được Hội nghị nhất trí và tiếp tục bàn luận về hệ thống trường sư phạm, đào tạo giáo viên giảng dạy Lịch sử.
Như vậy, muốn thay đổi, trước hết phải thực hiện nó trong đề án tổng thể, tức là đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục phổ thông, không thể thay đổi theo kiểu chắp vá một điểm nhỏ nào đó.